رونديابي سيلاب (Flood Routing)

در کنار رودخانه های بزرگ آب کافی برای مصارف شهری  صنعتی وآبياری مزارع وجود دارد. از اين رو سهم  زيادی از پيشرفت مراکز توسعه يافته شهری ، صنعتی وکشاورزی واقع در امتداد رودخانه ها ناشی از جريا ن آب رودخانه ها می باشد. در برابر منافع ذکر شده وقوع سيلابهای مهيب  در رودخانه  تهديدی برای تاسيسات احداث شده در مجاور آن محسوب می گردد . گر چه امروزه بخش مهمی از سيلاب رودخانه های  مهم مهار شده اند اما هنوز سيل خسارات جانی ومالی فروانی را به جوامع بشری وسرمايه های آنها وارد می سازد.

برای پيشگيری خسارات ناشی از وقوع سيلاب می بايست احتمال وقوع و  بزرگی سيلابهای مهم را برآورد نموده وبا بکار گيری روشهای مناسب وتاسيسات خاص، اثرات سيلاب را کنترل کرد . برای مثال می توان از اقدامات احتياطی واصلاح مسيررودخانه ها، احداث مخازن ، خاکريزها وسيل بندها نام برد.د ر تمامی اين موارد حرکت موج سيل وپيش بينی ارتفاع آب در  محل های بحرانی ومشخص از مسير رودخانه ها از طريق روند يابی صورت می گيرد. همچنِن می توان تاثيرمخزن  سد را از نظر حجم سيلاب عبوری وميزان کاهش دبی حداکثر لحظه ای سيل در پايين دست رودخانه  برآورده کرده ومتناسب با آن ونيز درجه اهميت تاسيسات در پايين دست ، نوع عمليات پيشگيری را مشخص کرد.در روند سيل با در دست داشتن آبنمود جريان ورودی ، آبنمود جريان خروجی تعيين می شود که در اصطلاح بدان بده يابی پاياب نيز گفته می شود

بررسی روند سيل از دو راه هيدروليکی وهيدرولوژليکی قابل مطالعه می باشد. در رونديابی هيدروليکی ازمعادلعه پيوستگی جريان ومعادله حرکت استفاده شده واساس آن بر تئوری جريانهای غير دائمی ، استوار است . اين نوع رونديابی ، دقيق بوده ولی مشکل اصلی آن دشواری حل معادلات مربوطه می باشدکه استفاده از رايانه را اجتناب ناپذير کرده واطلا عات وسيعی راطلب می کند.

استفاده از روش هيدرولوژيکی گر چه دقت روش اول را ندارد وباپذيرش تقريب وفرضهائی همراه است برای مثال موقعی که سيل از محل تقاطع دو رودخانه ميگذرد فرا آب ايجاد ميشود ويا اگر سيل را به وسيله بند ياسدی تنظيم نمايند موجهائی تشکيل می گردد.تاثير فراآب وامواج راميتوان دقيقا با روش هيدروليکی تعيين نمود.در حاليکه در روش هيدرولوژيکی از اين عوامل صرفنظر ميشود،زيرا راهی برای توجيه آنها وجود ندارد. ولی بسيار ساده تر از آن انجام می شود ودر طراحی سازه ها وکنترل سيل بادقت قابل قبولی به کار می رود.اصول مورد استفاده در روش هيدرولوژيکی ، ازمعادلعه پيوستگی جريان،آبنمود های طبيعی و واحد، دبی وسطح تراز سيلاب حداکثر می باشد.

درتمام روشهای مطالعه روند سيل ، اطلاعات وخصوصيات رودخانه موردنظر لازم وضروری است، اما گاهی اوقات اين اطلاعات فقط به وجود يک نقشه توپوگرافی از مسير رودخانه محدودميشودوزمانی هم اين اطلاعات شامل يک تاريخچه کامل ازسيلها،پروفيلها ونقشه های مربوط به سطوح مختلف در مسيررودخانه ميگردد.

به طورکلی عمليات روندسيل برپايه رابطه بين سطح ايستايی وذخيره ياشدت جريان وذخيره قرار دارد وبرای ايجاد اين روابط دو راه وجوددارد.

در راه حل اول،حجمهای ذخيره درسطوح مختلف با استفاده ازنقشه های سطوح مقطع تعيين ميشودودردومين راه که معمولا"بيشتر مورد استفاده است ازتجزيه وتحليل سيلهای ثبت شده استفاده مينمايند. دراين راه حل فرض ميشودکه روابط موجود درسيلهای پيشين برای سيلهای آينده نيز برقراراست.برای بررسی وتجزيه وتحليل چنين حالتی ازسيلهای ثبت شده دربالادست،پايين دست وياايستگا ههای مجاور وياحتی ازمقدار بارندگی در حوزه آبگير رودخانه استفاده مينمايند.

در نواحی که ايستگا ه اندازه گيری جريان وجوددارد،مقدارشدت جريان از اشل     بده ودرنقاطی که ايستگاه اندازه گيری وجود ندارد از تخمين اطلاعات بارندگی بدست می آيد.

يکی ازنکات مورد توجه در مسائل روند سيل انتخاب يک دوره بده يابی پاياب مناسب است.ازاين دوره زمانی برای تقسيم جريان آبنمود که در روند سيل بکار ميرود استفاده ميشود.

دوره بده يابی پاياب بايد به اندازه کافی کوتاه باشد تا بتوان آبنمود رابااجزاء جريانهای آبنمود تعريف نمود. ازجنبه نظری ،اين دوره زمانی بايستی آنقدر کوتاه باشد که فاصله بين دو زمان درآبنمود رابتوان بصورت خطی نشان داد.بررسی حرکت موج سيل، به دوبخش، حرکت موج درمخزن ودرمسيررودخانه تقسيم ميشود ودر هر دومورد روش هيدرولوژيکی مورد استفاده قرار گرفته اند.

همچنين نگاه كنيد به...

• روشهاي رونديابي سيلاب