قنات يا كاريز (qanat)
قنات يكي از متداولترين شكل بهره‌برداري از آبهاي زيرزميني در ايران بوده است. در مناطق مركزي ايران از زمانهاي قديم رشته قناتهاي متعددي وجود دارد كه حتي داراي مادر چاههاي چند صدمتري هستند. از نظر ساختماني قنات از قسمتهاي زير تشكيل شده است :
1- تونل پيشكار
پيشكار قنات كه به نام نقب هم خوانده مي‌شود شيبي ملايم در حدود 5/0 تا 2 در هزار دارد و داراي دو قسمت است :
- قسمت خشكار : اين قسمت از مظهر شروع شده و تا قسمت دوم ادامه دارد. در اين قسمت آبي به سيستم زهكشي اضافه نمي‌شود و حتي در اثر تبخير ممكن است آب تلف شود.
- قسمت تره‌كار : اين قسمت در داخل لايه آبدار واقع شده و حكم تونلهاي افقي در آبخوانهاي آزاد را دارد. دبي L متر طول از كانال تره‌كار برابر است با :

H عمق منطقه اشباع، h ارتفاع آب در كانال R شعاع تأثير (معمولاً بين 100 تا 500 متر در نظر گرفته مي‌شود) و K ضريب نفوذپذيري (معمولاً به متر بر روز) است.
2- پله‌هاي قنات : شامل چاههاي متعددي است كه قسمت پيشكار را به سطح زمين ارتباط مي‌دهند. معمولاً فاصله بين ميله‌هاي قنات 10 تا 50 متر در نظر گرفته مي‌شود. عميق‌ترين ميله‌اي كه آبدهي عمده قنات را تأمين مي‌كند مادر چاه مي‌نامند.
آبدهي قسمت تره‌كار تابع قوانين جريان دركانالهاي باز است كه در مبحث هيدرومتري بحث مي‌شود.

L : طول قسمت خشكه كار به كيلومتر
P : محيط خيس شده به متر
h : ارتفاع به متر
V : سرعت آب برحسب متر بر ثانيه
C : ضريبي است كه بستگي به تشكيلات دارد :